آئروسل ها و ذرات ریز گرد و غبار یکی از مهم ترین خطرات سلامتی در محیط کار هستند زیرا در هوایی که تنفس می کنیم تقریباً نامرئی هستند. کوچکتر و خطرناکتر از آنها، ویروس ها و باکتری ها هستند که بدون توجه از طریق هوایی که تنفس می کنیم وارد بدن ما می شوند و در بدترین حالت می توانند منجر به مرگ شوند. بنابراین پوشیدن ماسک‌های تنفسی بخشی از زندگی روزمره در بسیاری از محیط های کاری است. اما عملکرد ماسک تنفسی چگونه است؟ ماسک تنفسی دقیقاً چگونه کار می‌کند و ما را در برابر چه چیزی محافظت می‌کند؟
چگونگی عملکرد ماسک تنفسی
ماسک ها در برابر ذرات معلق آبی و روغنی، دود، گرد و غبار ریز، ویروس ها و باکتری ها در محل کار از ما محافظت می کنند. عملکرد محافظتی آنها در سراسر اروپا مطابق با EN 149:2001 و A1:2009 استاندارد شده است و توسط سه کلاس FFP1، FFP2 و FFP3 رتبه بندی شده است. آنها همچنین به عنوان ماسک نیم صورت فیلتر کننده ذرات یا ماسک گرد و غبار شناخته می شوند.
برای آشنایی بیشتر با استاندارد ها و سیستم های مختلف رتبه بندی ماسک در نقاط مختلف جهان مقاله بررسی انواع سیستم های رتبه بندی ماسک در جهان را مطالعه کنید.
قبل از استفاده از ماسک، باید مناسب بودن آن بر اساس شرایط محیط کار کاربر بررسی شود.
خطرناک ترین ذرات می توانند سرطان زا یا رادیواکتیو باشند، برخی دیگر می توانند در طی دهه ها به سیستم تنفسی بدن آسیب برسانند و در دراز مدت منجر به بیماری های جدی یا حتی مرگ شوند. برای محافظت در برابر این ذرات، ماسک تنفسی از دیرباز بخشی از تجهیزات حفاظت شخصی در بسیاری از محیط های کاری بوده است. اکنون می خواهیم با جزئیات بیشتری نحوه عملکرد ماسک تنفسی و نحوه دقیق فیلتر کردن ذرات را دریابیم.
ماسک های فیلتر کننده ذرات کاربر را در برابر ذرات معلق محافظت می کنند اما در برابر گازها یا بخارات محافظت نمی کنند. ماسک های تنفسی معمولاً به طور کامل از چندین لایه از مواد فیلتر (همچنین به عنوان اسپان باند یا ملت بلون نیز شناخته می شوند) ساخته می شوند و ممکن است به یک سوپاپ نیز مجهز شوند. لایه های مختلف همگی هدف متفاوتی را انجام می دهند، از بهبود ظاهر و تنفس بهتر کاربر گرفته تا اطمینان از استحکام، مقاومت در برابر پارگی و فیلتراسیون طبیعی.
یکی از مهم ترین جنبه های راحتی برای استفاده کنندگان از ماسک های تنفسی، مقاومت در برابر تنفس است. این فاکتور به مقاومتی اشاره دارد که کاربر هنگام عمل دم و بازدم احساس می کند. هر چه مقاومت بالاتر باشد، فشار بیشتری به ریه های کاربر وارد می شود.
برای پایین نگه داشتن مقاومت تنفسی تا حد ممکن، کارایی فیلتراسیون ماسک باید به نحوی باشد که هم اجازه نفوذ هوا را بدهد و در عین حال همچنان ذرات را فیلتر کند. به همین دلیل است که مواد فیلتر کننده به صورت الکترواستاتیک باردار می شوند. این کار باعث می شود ذراتی که در واقع به اندازه کافی کوچک هستند که می توانند از لایه فیلتر عبور کنند، ولی به جای آن به آن بچسبند.
برای آشنایی بیشتر با چگونگی فیلتراسیون ماسک های تنفسی به شما پیشنهاد می کنیم مقاله مکانیسم های فیلتراسیون تنفسی و MPPS را مطالعه بفرمایید.
بهترین راه برای درک این موضوع با کمک یک بادکنک و مقداری فلفل آسیاب شده است. اگر بادکنک را باد کنید و آن را به یک تکه پارچه بمالید، به صورت الکترواستاتیک باردار می شود. اگر اکنون بادکنک باردار شده را به فلفل نزدیک کنید، گرد و غبار فلفل ریز حتی از چندین سانتی متر دورتر به سمت بادکنک جذب می شود. دقیقاً همین اثر است که در یک ماسک تنفسی تضمین می کند که هوا می تواند در حالی که ذرات به دام افتاده اند عبور کند.
دسته بندی ماسک های تنفسی
ماسک ها تنفسی به یکی از سه کلاس حفاظتی اختصاص داده می شوند. اما دقیقاً تفاوت این سه کلاس حفاظتی چیست؟ آنها نه بر اساس اندازه ذرات فیلتر شده، بلکه بر اساس تعداد ذرات فیلتر شده متفاوت هستند.
ماسک تنفسی FFP1 دارای ظرفیت فیلتر حداقل 80 درصد می باشد. ماسک های تنفسی در این کلاس حفاظتی از کاربر در برابر گرد و غبار غیر سمی و غیر فیبروژنیک محافظت می کنند. بنابراین ماسک FFP1 در مناطقی استفاده می‌شود که هوای قابل تنفس حاوی ذراتی است که معمولاً در صورت استنشاق، کارگر را بیمار نمی‌کند، اما ممکن است باعث ایجاد بوی بد شود یا برای مدت کوتاهی مجرای تنفسی را آزار دهد.
ماسک تنفسی FFP2 حداقل 94 درصد ذرات موجود در هوا را فیلتر می‌کند. ماسک های موجود در این کلاس حفاظتی، کاربر را در برابر ذرات جامد و مایع، گرد و غبار، دود و ذرات معلق در هوا که برای سلامتی مضر هستند محافظت می کنند. ماسک FFP2 در مناطقی که ذرات فیبروژنیک وجود دارند استفاده می شود که می‌تواند باعث تحریک کوتاه مدت دستگاه تنفسی و آسیب طولانی مدت به بافت ریه شود.
ماسک تنفسی FFP3 حداقل 99 درصد ذرات را فیلتر می‌کند. این کلاس از ماسک های تنفسی از پوشنده در برابر گرد و غبار، دود و ذرات معلق در هوا که سمی و برای سلامتی مضر هستند محافظت می کنند. ماسک تنفسی FFP3 در محیط های کاری که در آن مواد سرطا زا یا رادیواکتیو استفاده می شود، استفاده می شود. این مواد می توانند پاتوژن هایی مانند ویروس ها، باکتری ها یا هاگ های قارچی باشند.
هرچه ذرات بیشتری نیاز به فیلتر شدن داشته باشند، لایه های بیشتری از مواد فیلتر کننده استفاده می شود. این بدان معناست که ماسک ها در کلاس های حفاظتی بالاتر همیشه ضخیم تر هستند که منجر به مقاومت تنفسی بالاتر می شود.
به منظور کاهش بیشتر مقاومت تنفسی ماسک های FFP2 و FFP3، نانوکسین ماسک هایی با کارایی بالا و منحصر به فردی را توسعه داده است که علاوه بر مقاومت تنفسی کمتر، میزان رطوبت پایین تری را در داخل ماسک تنفسی تضمین می کند.