اکسیژن خون و اثر ماسک بر آن

استفاده از ماسک برای ساعت ‌های طولانی باعث شده است که برخی از مردم نگران این باشند که آیا ماسک‌ های تنفسی باعث کاهش اکسیژن رسانی به ریه می شوند یا خیر. دانشمندان در یک پژوهش میزان اکسیژن خون افراد را در حال پوشیدن ماسک اندازه گیری کرده اند. بنابراین ما در این مقاله پاسخ محکمی برای این سوال داریم.

مقصود این سوال فقط این نیست که آیا پوشیدن ماسک باعث کاهش اکسیژن می شود یا خیر، بلکه این پرسش فرض می کند که یک اثر وجود دارد و به دنبال اندازه آن است.

سوال دیگری که ممکن است پیش بیاید این است که آیا پوشیدن ماسک باعث آسیب دائمی به مغز افراد می شود یا خیر.رسانه های خبری نیز اخیراً به این سؤال پرداخته اند. به عنوان مثال، یک خبر در سال 2020 در ایالات متحده می گوید که ماسک ها میزان اکسیژن دریافتی ما را کاهش می دهند.

تست اکسیژن خون

خوشبختانه، نیازی نیست که بر اساس شهود خود عمل کنیم. دانشمندان قبلاً این مورد را بر روی افراد تصادفی در حال پوشیدن یا عدم استفاده از ماسک N95 سوپاپ دار (ماسک FFP2 سوپاپ دار) آزمایش کرده اند. در حالی که شرکت کنندگان از ماسک استفاده می کردند، محققان سطح اکسیژن آنها را از طریق پوست آنها ردیابی کردند.

همچنین از افراد خواست شد که با ماسک ورزش کنند. منظور از ورزش، راه رفتن بر روی تردمیل به مدت 1 ساعت با سرعت حدودی 4 کیلومتر بر ساعت می باشد.

طبق گزارش کلینیک مایو، سطح طبیعی اکسیژن 95 تا 100 درصد است. در مطالعه ماسک، زمانی که افراد بدون ماسک نشسته بودند، میزان اکسیژن خون آنها دقیقاً در وسط آن محدوده قرار داشت.

در صورت صحیح بودن فرضیه کاهش میزان اکسیژن خون در حین استفاده ماسک، انتظار می رود که سطح اکسیژن خون در طول آزمایش کاهش یابد. اما اتفاقی که در واقع رخ داد این بود که به طور کلی، سطح اکسیژن افراد در هنگام استفاده از ماسک مشابه میزان اولیه بود.

تست اکسیژن خون با ماسک بدون سوپاپ

شاید این سوال پیش بیاید که افراد در حال استفاده از ماسک سوپاپ دار مورد آزمایش قرار گرفتند. حال در صورت استفاده از ماسک بدون سوپاپ چه اتفاقی می افتد؟ چون در شرایطی که نگرانی درباره بیماری های عفونی و واگیردار وجود دارد، مردم نباید از ماسک های سوپاپ دار استفاده کنند. بنابراین انتظار می رود که نتایج آزمایش با ماسک بدون سوپاپ نامطلوب باشد.

پژوهشگران این شرایط را نیز اجرا کردند. آنها از افراد خواستند که آزمایش را با ماسک N95 بدون سوپاپ (ماسک FFP2 بدون سوپاپ) نیز انجام دهند. حتی در این حالت تفاوتی در سطح اکسیژن وجود نداشت و حتی یک روند نزولی نیز مشاهده نشد.

با توجه به اینکه زمان آزمایش انجام شده در حدود 1 ساعت بود، اکنون ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا در زمان های طولانی نیز، استفاده از ماسک تأثیری در میزان اکسیژن دریافتی ندارد؟

پژوهشگران به بررسی این موضوع نیز پرداخته اند. آنها در یک مطالعه پرستاران را در شیفت های 12 ساعته در حالی که از ماسک N95 استفاده می کردند، ردیابی کردند. حتی در این بازه زمانی نیز هیچ کاهشی در سطح اکسیژن خون مشاهده نکردند.

تست اکسیژن خون بر روی افراد حساس

شاید نتایج این تحقیقات برای افراد بالغ و سالم صادق باشد. اما در مورد افرادی که حساسیت بیشتری دارند چطور؟ به عنوان مثال زنان باردار برای دو نفر نفس می کشند و بارداری نفس کشیدن را سخت تر می کند. بنابراین آنها کاندیدای خوبی برای یک گروه حساس به نظر می رسند.

همان پژوهشگران مطالعه دیگری را بر روی زنان باردار انجام دادند. آنها از 22 زن در سه ماهه سوم بارداری خود خواستند تا در حال استفاده از ماسک N95 (ماسک FFP2) به مدت 20 دقیقه دوچرخه ثابت را پدال بزنند. در این آزمایش نیز هیچ تغییری در میزان سطح اکسیژن آنها حاصل نشد.

حتی در طول ورزش با سطح فشار متوسط، مطالعات تصادفی شواهدی مبنی بر کاهش سطح اکسیژن در بدن افراد هنگام استفاده از ماسک‌ پیدا نکرده‌ اند.

آیا استفاده از ماسک هیچ اثر فیزیولوژیکی ندارد؟

در این مرحله، به نظر می رسد که ما به یک نتیجه افراطی می رسیم. ماسک ها هیچ تاثیر فیزیولوژیکی روی افراد ندارند. اما ماسک ها تأثیر دارند ولی اثری که می گذارند با چیزی که سؤال کننده تصور می کند، متفاوت است. اثر ماسک ها در رابطه با اکسیژن نیست، در مورد دی اکسید کربن است.

ماسک ها باعث افزایش سطح دی اکسید کربن می شوند

انسان ها در هنگام بازدم دی اکسید کربن را بیرون می دهند و این گاز در داخل ماسک جمع می شود.

در همان مطالعات، محققان میزان CO2 را نیز در بدن افراد اندازه‌گیری کردند. این عامل زمانی که شرکت‌کنندگان از ماسک استفاده می‌کردند، افزایش یافت.

با این حال، حتی در حالت آزمایش با ماسک بدون سوپاپ، میزان افزایش کربن دی اکسید بسیار کم و در حدود 3٪ بود که بسیار کمتر از 45 میلی‌متر جیوه می باشد (محدوده ای که بالاتر از آن “هایپرکاپنیا” نامیده می‌شود). علاوه بر این، میزان دی اکسید کربن آنها پس از 15 دقیقه تثبیت شد. به عبارت دیگر، به نظر نمی رسد که در طول یک ساعت، کرین دی اکسید  بیشتری در بدن آنها انباشته شود.

می توان نتیجه گرفت که پوشیدن ماسک در طول ورزش با فشار متوسط، باعث کاهش میزان اکسیژن خون نمی شود، اما دی اکسید کربن در خون را به میزان کمی افزایش می دهد.

ما در مورد هوای اتاق هم همین فرض نادرست را داریم. من دیده ام که مردم در مورد سطح اکسیژن در اتاق های بسته با دستگاه های تصفیه هوا می پرسند. داده ها نشان می دهد که شهود مردم نیز به همین ترتیب اشتباه است! اکسیژن تقریباً در طول روز بدون تغییر بود، اما دی اکسید کربن به طور قابل توجهی افزایش یافت.

تأثیر ماسک در سطح اکسیژن خون سایر گروه های حساس

نکته قابل ذکر دیگر این است که زنان باردار مطمئناً گروه حساسی هستند، اما بسیاری از گروه‌های حساس بالقوه دیگر وجود دارند که ممکن است هنگام استفاده از ماسک‌ ها مشکلات تنفسی داشته باشند. این نتیجه که ماسک ها برای زنان باردار ایمن هستند، به این معنی نیست که برای همه بی خطر هستند. به عنوان مثال، من نگران افراد مبتلا به COPD یا بیماری سیاه ریه هستم.

سایر نشانگرهای فیزیولوژیکی

اکسیژن و کربن دی اکسید تنها نشانگرهای فیزیولوژیکی موجود نیستند. محققان در این مطالعات به نشانگرهای دیگری مانند فشار خون و ضربان قلب نگاه کردند و معمولاً بین افرادی که ماسک زده بودند و گروه بدون ماسک تفاوتی مشاهده نشد. اما بدن انسان پیچیده است، بنابراین نمی توان با اطمینان گفت که استفاده از ماسک هیچ تأثیری بر روی سیستم فیزیولوژیکی انسان نمی گذارد.