ریزگرد، مسئله ای دیرینه، بحرانی جدید

پس از عبور نسبی از بحران سخت و طولانی کرونا و بازگشت به زندگی روزمره در سال نورسیده 1401، مجدد با مشکلات پیش از آن روبرو شدیم. مشکلاتی همچون بازگشایی مدارس، ترافیک چند برابر و پدیده تشدید آلودگی هوا و ریزگرد ها در اکثر شهر های ایران. پدیده ای که با آلرژی فصلی ناشی از بهار ترکیب شده و مشکلات تنفسی حادی را برای عموم مردم ایجاد کرده است.

همانطور که می دانید ریزگرد ها، ذرات معلق در هوا با اندازه های مختلفی هستند که از نقاط بیابانی با منشا خارجی همچون بیابان های عربستان و عراق و یا ترکیه و یا بیابان های داخلی توسط باد از غرب ایران به حرکت در می آیند. در مسیر حرکت ریزگرد ها ذرات آلاینده دیگر موجود در هوا و همچنین عوامل ریز باکتریایی و ویروسی نیز در این پدیده ابری شکل، همراه شده و بدین ترتیب خطرات ناشی از ریزگرد ها برای سلامت جامعه را افزایش خواهد داد.

تاثیر عوامل محیطی بر ریزگرد ها

با توجه به ادامه داشتن بحران آب در منطقه و از بین رفتن پوشش های گیاهی، پیش بینی می شود که مسئله ریزگرد ها به مسئله ای ماندگار در زندگی همه ما تبدیل شود. بنابراین، آموزش چگونگی رویارویی با این عارضه، اصلی مهم در حفظ سلامت افراد و خانواده آنها می باشد. چرا که مواجه شدن طولانی مدت با این ذرات ریز می تواند آسیب های جدی را به عضو های حیاتی چون ریه ها و قلب وارد کند.

 

چه می توان کرد؟

برای به حداقل رساندن آسیب ریزگرد ها به سلامتی، توصیه هایی از جمله موارد زیر بسیار موثر خواهد بود.

به حداقل رساندن فعالیت در فضای باز

استفاده از سیستم تصفیه هوا در محیط کار و خانه

نوشیدن مایعات به کرات و فراوان

تغذیه میوه سبزیجات برگ پهن سرشار از ویتامین و آنتی اکسیدان

استفاده از ماسک فیلتر کننده ذرات ریز آلاینده

در این میان استفاده از ماسک، راهکار موثری است. در نتیجه بحران کرونا، خوشبختانه استفاده از ماسک حتی در میان کودکان و افراد سالمند به یک فرهنگ تبدیل شده است. ماسک ها از نظر نوع کاربرد و شکل ظاهری تنوع بالایی دارند. از جمله ماسک های سه لایه، ماسک سه بعدی، ماسک های کودک، ماسک های N95 و N99 ، ماسک های نانو و ماسک های FFP3 یا FFP2 را نام برد که در مراکز مختلف و یا سایت های معتبری از جمله دیجی کالا به فروش می رسند.

 

ماسک مناسب ریزگرد چه ویژگی هایی دارد؟

در انتخاب ماسک مناسب در مواجه با آلودگی هوا  و پدیده ریزگرد، مشخصه هایی مثل پوشش دهی کامل ورودی تنفسی شامل دهان و بینی، فیلتر ریزترین ذرات، تنفس آسان و راحت و تایید مراجع ذیصلاح باید مورد بررسی قرار گیرد.

 

• پوشش دهی کامل ماسک

به این معناست که فرمت ماسک به صورتی طراحی شده باشد که کاملاً دهان و بینی را پوشش دهد. نشت هوا از اطراف ماسک و ورود هوای فیلتر نشده به تنفس فرد در واقع کارایی ماسک را به صفر رسانده و بنابراین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای مثال اکثر ماسک های سه لایه دارای نشتی از اطراف بوده و ماسک مناسبی برای حفاظت در برابر ریزگرد ها نمی باشند. در مقابل ماسک های تاشو N95 و N99 عموماً مناسب ارگونومی صورت طراحی شده اند. به این صورت که در قسمت پایینی کاملا با چانه همپوشانی ایجاد می کنند. همچنین با فنر روی بینی و یا انحنای متناسب با بنی از ورود هوا از قسمت بالایی ماسک جلوگیری می کنند.

• قدرت فیلترینک ماسک

مسئله مهم دیگری است که می بایست توسط مصرف کننده مورد مطالعه قرار گیرد. ذرات مضر موجود در هوا کلا به سه دسته بالای 10 میکرون، 1 تا 10 میکرون، و ریزتر از 10 میکرون تقسیم می شوند. ذره های بزرگتر از 10 میکرون توسط عکس العمل تنفسی چون عطسه و سرفه در مواجه به گرد و غبار و عملکرد مژک های تنفسی برگشت داده می شود. به این ترتیب نمی توانند به هوای وارد شده به ریه ها راه یابند. همچنین ذرات کوچکتر از 1 میکرون به دلیل سبکی قدرت رسوب در ریه ها را نخواهند داشت و با بازدم به هوای محیط برخواهند گشت.

خطرناکترین ذرات آلاینده و ریزگرد ذرات در اندازه های 1 تا 10 میکرون می باشند که به عمیقترین نقاط ریه به نام کیسه های هوا نفوذ کرده و با انباشته شدن در طول زمان آنها را نکروز کرده و از کار خواهند انداخت. که از نشانه های آن می توان ابتلا به آسم، تنگی نفس و مشکلات ریوی را نام برد. همچنین انباشته شدن ذرات آلاینده در کیسه های هوا منجر به راهیابی آنها به خون شده که مشکلات عدیده خونی و قلبی و در مواد حاد حتی سرطان را در پی خواهد داشت.

بنابراین قدرت ماسک در فیلتر ریزترین ذرات، آیتمی است تعیین کننده در کارایی آن و می بایست توسط آزمایشگاه های معتبر مورد آزمون قرار گرفته باشد.ماسک های N95 همانگونه که از نام آن پیداست می توانند این ذرات را تا 95 درصد و ماسک های N99  تا 99 درصد فیلتر کنند. نکته مهم در تفاوت ماسک های N95 و N99 در فیلترینگ بیشتر ذرات مضرتر می باشد. اگرچه که تفاوت فیلترینگ  آنها فقط 4 درصد به نظر می رسد لیکن این محدوده شامل ذرات ریزتر می باشند که قدرت رسوب در ریه را خواهند داشت.

• سهولت در تنفس

با توجه به لزوم استفاده طولانی مدت و تقریبا همه روزه ماسک، آسانی تنفس از مسائلی است که در انتخاب ماسک می بایست در نظر رفته شود. به خصوص در مورد کودکان، افراد حساس و سالمندان ماسک های توصیه می شود که در کنار فیاترینگ و پوشش مناسب، افت فشار کمی را ایجاد کرده و با ایجاد خستگی تنفسی مانع استفاده ماسک و مقاومت آنها نشود. در حال حاضر ورود تکنولوژی نانوالیاف این مشکل را در ماسک ها و فیلتر های تنفسی حل کرده است.در واقع لایه های فیلتر نانوالیاف به صورت لایه های بسیار نازک تارعنکبوت عمل کرده و علی رغم فیاترینگ ریزترین ذرات به میزان اندکی افت فشار ایجاد خواهند کرد. بنابراین استفاده از ماسک های نانوالیاف به خصوص در استفاده های طولانی مدت و همچنین افراد کم تحمل (کودکان، سالمندان، افراد حساس و بیمار) بسیار مفید خواهد بود.

• تاییده و استاندارد

در انتخاب ماسک تنفسی مناسب، مورد توجه قراردادن تاییدیه ها از مراجع مربوطه و همچنین نتیجه آزمون های انجام شده روی ماسک مورد نظر عامل کمک کننده خواهد بود. در ایران پس از شیوع کرونا سازمان غذا و دارو متولی این امر شده و کارایی را به کمک آزمایشگاه های همکار خود مورد آزمون های فیلترینگ ذرات و عوامل بیماری زا قرار می دهد. در صورت تایید پروانه تولید برای آن صادر خواهد کرد. همچنین رعایت اصول صحیح تولید طبق استاندار جهانی با کسب تاییدیه ISO13485 تعیین می شود.

تولید کنندگان معتبر به این موارد بسنده نکرده و ماسک های خود را در آزمایشگاه های معتبر دیگر دخلی و خارجی مورد تست قرار می دهند. برای مثال ماسک نانوکسین علاوه بر کسب پروانه تولید از سازمان غذا و دارو ایران، توسط آزمایشگاه نلسون آمریکا مورد آزمون قرار گرفته است. همچنین ماسک های نانوالیاف می بایست توسط ستاد نانوریاست جمهوری از نظر رعایت استاندارد های نانو مورد بررسی قرار گرفته و تاییدیه نانومقیاس را دریافت کنند.

ماسک نانوکسین محصول شرکت دانش بنیان اکسین سبز اسپادان می باشد که  با در نظر گرفتن تمامی حساسیت ها و نکات اساسی ذکر شده، تولید و در اختیار مصرف کننده قرار گرفته است. برای مثال ماسک کودک در دو محدوده سنی 4الی 8 و 9 الی 12 سال و همچنین ماسک های اختصاصی بزرگسالان با قابلیت فیلترینگ 99 درصد و تنفس آسان، در مواجه با آلودگی هوا و ریزگردها از تولیداتی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است.