تأثیرات روانی آلودگی هوا و سلامت ذهن دیر زمانی است که مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته و در مورد آن مقالات زیادی نوشته شده است. پشت تمام این جستجوها و ارقام ارائه شده این مهم نهفته که این تأثیر حتمی است اما یک باره دیده نمی شود و پیدایش این تأثیرات در طول زمان مشخص می شوند. اجازه دهید در ادامه این مهم را با هم مرور کنیم.
آلودگی هوا چگونه بر سلامت ذهن تأثیر می گذارد؟
سال هاست که آلاینده های هوا در طیف وسیعی از پیامدهای سلامت، به ویژه بیماری های قلبی عروقی و تنفسی نقش دارند. بررسی های جهانی بیماری در سال 2015 تخمین زد که تنها یک جنبه از آلودگی هوا، ذرات ریز، تا حد زیادی مسئول 7.6 درصد از کل مرگ و میرها در سراسر جهان است.
با این حال، تأثیرات روانی آلودگی هوا و سلامت ذهن بیشتر به مطالعات اپیدمیولوژیک محدود شده است، زیرا این تحقیقات می توانند ارتباطی را نشان دهد اما نمی‌تواند علت را به طور واضح مشخص کنند. گفته می شود که در این مبحث مسائل ارثی، محیط، و دیگر موارد از این دست نیز دخیل هستند. با این وجود مشاهداتی انجام شده است که ارتباط کوچک تا متوسطی را بین افزایش سطوح چندین مؤلفه آلودگی هوا و طیف وسیعی از پیامدهای سلامت روان توضیح می دهد. این مطالعات فرضیه های مختلفی را نیز به همراه داشته اند.
فرضیه‌هایی برای تأثیر آلودگی هوا بر سلامت روان
فرضیه التهاب عصبی
در مطالعات حیوانی، پاسخ های التهابی عصبی به دنبال قرار گرفتن در معرض آلاینده های هوا شناسایی شده است. به طور خاص، قرار گرفتن در معرض O3 و PM2.5 به نظر می رسد در آسیب به واحد عصبی عروقی و با تولید اتوآنتی بادی علیه پروتئین های عصبی و اتصال محکم دخیل باشد.
با توجه به شواهدی که به مشارکت التهابی در علائم روانپزشکی اشاره می کند، التهاب عصبی به طور آزمایشی یک مسیر نوروپاتولوژیک بالقوه برای ایجاد علت را ارائه می دهد. در ادبیات اپیدمیولوژی، لیم و همکارانش ارتباط بین برخی آلاینده ها و افسردگی را نشان داده اند. آن دسته از آلاینده هایی که دارای پتانسیل استرس اکسیداتیو هستند (که می‌تواند پاسخ های التهابی عصبی در سیستم عصبی مرکزی را تحریک کند) با افسردگی در جامعه مرتبط هستند.
فرضیه برهمکنش ژن – محیط
فرایند تعامل ژن ها و محیط برای ایجاد اثری که هیچ کدام به تنهایی نمی توانند ایجاد کنند نیز با آلودگی هوا در ارتباط است. این ارتباط بین آلاینده های هوای فلزات سنگین و ایجاد اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی بسیار مورد توجه قرار گرفته. علاوه بر این، با توجه به پیوندهای بین آلاینده های هوا و اختلالات فیزیکی، پیشنهاد شده است که فرایندهای بیولوژیکی که می‌دانیم میانجی آلودگی هوا و سلامت جسمانی هستند، در اختلالات عصبی – روانی دخیل هستند.
ارتباط بین اختلالات روانی و آلودگی هوا
واضح است که نیاز حیاتی به بررسی سیستماتیک و متاآنالیز ارتباط بین آلاینده های هوا و پیامدهای سلامت روان را به خوبی نشان می دهند. با این حال، همانطور که مطرح است (علیرغم اینکه اندازه‌گیری بسیار دشوار است) با خطر گروه وسیعی از متغیرهای مخدوش‌کننده و نگرانی های روش شناختی روبرو هستیم که تأثیرات روانی آلودگی هوا و سلامت ذهن را تحت شعاع قرار می دهند.
بر اساس گزارش های به دست آمده، بیماری ها روانی بسیاری وجود دارند که می توان قسمتی از دامنه گسترش آنها را به آلودگی هوا نسبت داد. بیماری هایی مانند:
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- روان پریشی
- عدم سلامت روان در دوران کودکی
این مورد آخر از جمله نگرانی های پژوهشگران است. زیرا کودک بزرگ شده در هوای آلوده و تحت تأثیر مسائل روانی ناشی از آن، مشکلات بسیاری را در آینده تجربه خواهد کرد. دانشمندان با انجام آزمون های حافظه، شناخت و هوش در کودکان سعی دارند این مهم را دقیق و به طور مفصل بررسی کنند.
تغییرات مغز در اثر آلودگی هوا
طبق تحقیقات انجام شده، تأثیر آلودگی هوا هم بر سلامت روان و هم بر عملکرد مغز مسئله ای غیر قابل چشم پوشی است. دکتر رندی نلسون، استاد علوم اعصاب در دانشگاه ایالتی اوهایو، از مطالعات روی موش آزمایشگاهی برای یافتن پاسخ هایی استفاده می کند.
او به همراه دانشجوی دکترای خود، لورا فونک و همکارانش، موش ها را پنج بار در هفته و هشت ساعت در روز در معرض سطوح بالایی از آلودگی هوای ذرات ریز قرار دادند تا از قرار گرفتن یک انسان در معرض آلودگی در حومه شهر، تقلید کنند. پس از 10 ماه، آنها متوجه شدند موش هایی که در معرض هوای آلوده قرار گرفته بودند، طول می کشد تا یک مسیر پر پیچ و خم را یاد بگیرند و نسبت به موش هایی که در آلودگی تنفس نکرده بودند، اشتباهات بیشتری را مرتکب شدند.
نلسون همچنین دریافت که موش های در معرض آلاینده نشانه هایی از افسردگی معادل جوندگان را نشان می دهند. موش هایی که گفته می شود علائمی شبیه افسردگی نشان می دهند، در آزمایش شنای اجباری، سریع تر شنا را ترک می کنند و از نوشیدن آب قندی که معمولا برایشان جذاب است، دست می‌کشند. هر دو رفتار را می توان با داروهای ضد افسردگی مدیریت کرد. نلسون دریافت که موش هایی که در معرض هوای آلوده قرار گرفته اند در تست های شبه افسردگی امتیاز بیشتری کسب کردند.
در مجموع، تأثیرات روانی آلودگی هوا و سلامت ذهن چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. همان طور که نجات طبیعت از آلودگی هوا بسیار مهم است، نجات سلامت ذهن و روان آدمی نیز باید در اولویت قرار بگیرد. اکوپسیکولوژیست ها معتقدند که سلامت انسان مستلزم یک رابطه مداوم و پایدار با محیط طبیعی و سالم است. بین این افراد زیست شناس E.O. Wilson پیشنهاد کرده است که ما با نیاز به تعامل با دنیای زنده متولد می شویم که او آن را بیوفیلی (biophilia) می نامد. قرار گرفتن در ارتباط مستقیم با گیاهان و استفاده از مواد خوراکی طبیعی، می تواند تا اندازه قابل توجهی تأثیرات روانی آلودگی هوا و سلامت ذهن را کم کند. زیرا که به لحاظ بیولوژیکی بدن انسان قوی تر می شود. البته کنترل میزان آلودگی هوا تأثیر بیشتری بر این امر دارد.
منابع
Air pollution, mental health, and implications for urban design: a review
American psychological association
Psychiatric aspects of air pollution